«فرزین فردیس» مدیرعامل سرآوا با حضور در پنل «سرمایه‌گذاری خطرپذیر» هفتمین همایش «یلدا سامیت» (یلدای کارآفرینان استارتاپی) که چهارشنبه ۲۷ دی ۱۴۰۲ در تالار بزرگ وزارت کشور برگزار شد، با نمایش یک ارایه با موضوع «نیم نگاهی به اقتصاد دیجیتال ایران» درباره مسائل کلان اکوسیستم استارتاپی و چالش‌های آن صحبت کرد.
هدر رفت معنادار سرمایه‌های انسانی
مدیرعامل سرآوا در یلدا سامیت ۲۰۲۴ گفت: «ما چند چالش جدی در اکوسیستم استارتاپی‌مان داریم که باید برایشان فکر اساسی بکنیم. اولین مساله خیلی جدی این است که به شدت در حوزه سرمایه انسانی با چالش‌های جدید مواجه می‌شویم. اول نگران این بودیم که خروجی دانشگاه‌هایمان به درد استارتاپ‌ها و صنعت می‌خورند یا نه و بعد مساله مهاجرت پررنگ‌تر شد. الان نوبت به مهاجرت بنیانگذاران رسیده است یعنی مساله از نیروی کار به مهاجرت فاندرها تبدیل شده و این چالش سرمایه انسانی را پررنگ‌تر کرده است.»
کاهش کمیت و کیفیت زایش ایده‌ها و نوآوری‌ها
چالش بعدی از نگاه فردیس، کم شدن کمیت و کیفیت زایش اکوسیستم نسبت به چند سال قبل یعنی شروع اکوسیستم بود. او با بیان اینکه این روزها ایده‌های جدید و ناب و بکر دیده نمی‌شود، گفت: «قبلا هم چون ما بعد از اکوسیستم دنیا شروع کرده بودیم، تقلید داشتیم ولی الان تقریبا همه چیز تقلید است و انگار ماهی‌های آزاد دیگر به ابتدای رودخانه برنگشته‌اند تا آنجا دوباره تخم‌ریزی کنند و این تخم‌ها دوباره تبدیل به ماهی‌های آزاد جدید و بزرگ شود.»
تمرکز شدید اکوسیستم به چند حوزه خاص و غفلت از مساله‌های کلان ایران
او، چالش سوم را چولگی (در مفهوم آمار چولگی به معنای توزیع نامتقارن است) دانست و اظهار کرد: «این چولگی بیشتر در حوزه‌های ایکامرس، فین تک و سلامت دیده می‌شود. در بسیاری از حوزه‌ها ایده‌های نو وجود ندارد و از طرفی، نتوانستیم مسائل کلان ملی را دریابیم. در واقع چالش ما تمرکز بیش از حد روی چند حوزه خاص است. الان استارتاپی در حوزه آب یا ترافیک یا فرسایش خاک نداریم در حالی که این موارد چالش مردم هستند که به آنها دقت نمی‌کنیم و همین موضوع، موجب می‌شود جایگاه مردمی نداشته باشیم. مردم پشت اکوسیستم نوآوری نمی‌ایستند و طبعا به آن کمکی هم نمی‌کنند؛ کمک از سرمایه‌گذاری در کار گرفته تا حمایت اجتماعی.»
سهم اندک از تولید ناخالص داخلی
چالش بعدی و خیلی مهم از نگاه مدیرعامل سرآوا کوچک بودن اقتصاد دیجیتال نسبت به سایر صنایع بزرگ بود و او در این باره گفت: «سهم صنایع و معادن در GDP کشور حدود ۳۰ درصد، نفت بسته به اینکه قیمتش را چقدر ببینیم و چقدر بتوانیم تولید یا صادرات بکنیم ۱۲ تا ۱۴ درصد و کشاورزی هنوز دو برابر اقتصاد دیجیتال است و ما اگر می‌خواهیم روی میز تصمیم‌گیران کلان کشور وزن بیشتری داشته باشیم، باید این اکوسیستم را بزرگ و بزرگتر کنیم. ما باید به صورت دسته‌جمعی تلاش کنیم که مساله‌های بزرگ‌تری را حل کنیم تا خودمان هم بزرگتر بشویم.»
سرمایه‌گذاران بلاتکلیف
فردیس چالش بعدی که می‌تواند کلیدی‌ترین مساله باشد و روی بقیه موارد سایه بیندازد را بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران دانست و اظهار کرد: «سرمایه‌گذاران یک دوره‌ای وارد شدند و بعد نتوانستند خارج شوند یا برون‌سپاری کنند و دوباره سرمایه‌شان را برای زایش مجدد مانند ماهی‌های آزاد در بالای رودخانه، آزاد بکنند. از سوی دیگر، بازارهای موازی بسیار جذاب است و سرمایه‌گذار دلیلی نمی‌بیند وارد سرمایه‌گذاری خطرپذیر شود و ترجیح می‌دهد در بازار طلا یا دلار یا ملک سرمایه‌گذاری کند تا اینکه به یک صنعت خطرپذیر و نوآور ورود کند.»
مدیرعامل سرآوا تاکید کرد که همه این موارد دست به دست هم می‌دهند و نتیجه این می‌شود که برخلاف خیلی از کشورهای دنیا که آب از مسیرهای مختلفی به سمت نوآوری در جریان است، اینجا فقط یک سری آدم وفادار داشته باشیم که هر روز بیشتر و بیشتر در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند و VC ها نمی‌توانند بهLP های جدید دسترسی پیدا کنند.
او با بیان اینکه ورود CVC ها نوید می‌دهد شاید این سد طور دیگری بشکند، گفت: «با همه اینها اکوسیستم و VC ها همیشه در خدمت کشور بوده‌اند. همه آن شرکت‌هایی که امروز خیلی از نمایندگانشان اینجا حضور دارند، واقعا کمک کردند به اینکه در مقاطعی باور کنیم با وجود همه سختی‌ها هویت و برند ملی جدیدی ساخته می‌شود و به جوانان امید می‌دهد که بتوانند بسازند و نوجوان و جوان حس کنند این فرهنگ جدید در حال ساخت را دوست دارند و به آن تعلق دارند و می‌توانند با آن ارتباط برقرار بکنند و مسائلشان را حل کنند.»
فردیس با بیان اینکه ورود CVC ها در موقعیت‌هایی به رشد و تاب‌آوری کشور کمک کرد، افزود: «یادمان نرفته است که چقدر در دوره کرونا این پلتفرم‌ها به کمک زندگی آمدند و کمک کردند افرادی که آسیب‌پذیر بودند، مایحتاج‌شان را تهیه کنند و همچنین به اشتغال‌زایی کمک کردند. ما فقط در یکی از زیرمجموعه‌هایمان در دیجی‌کالا برآوردمان این است که حدود ۶۰۰ هزار نفر غیرمستقیم فعال هستند و ۹ هزار نفر مستقیم کار می‌کنند.»
اکوسیستم اقتصاد دیجیتال و نقش‌آفرینی آن در آرمان‌های ملی حاکمیتی
او نکته‌ای را هم برای دولتمردان ذکر و اظهار کرد: «ما در این سیستم به عدالت و شفافیت کمک کردیم. چیزی که کم در موردش حرف زدیم. تفاوت طبقات اجتماعی را کاهش دادیم و کاری کردیم که یک زن سرپرست خانوار بتواند در دورترین روستا یک سرویسی را در یک پلتفرم ارائه کند که بزرگترین تاجر و واردکننده آن کالا ارائه می‌کند. در کنار عدالت، به تاب‌آوری کشور هم کمک کردیم تا جوانی که دارد به آینده فکر می‌کند امید داشته باشد و با امید ادامه دهد. برای همه چالش‌ها باید فکر کنیم تا بتوانیم به این ارزش آفرینی‌ها ادامه بدهیم. امیدوارم که همه کمک کنند که این اقتصاد ۶.۵ درصدی اکوسیستم بتواند بزرگ و بزرگتر شود.»
«فرزین فردیس» مدیرعامل سرآوا در پاسخ به این اظهارنظرها گفت: «من بسیار خوشبینم که استارتاپ‌ها وارد بورس شوند و این اتفاق بیفتد و بسیار خوشبین‌تر از روزی که مسئولیت سرآوا را برعهده گرفتم و بازی ناتمام خود را در اتاق بازرگانی برای تاسیس کمیسیون اقتصاد نوآوری انجام دادم تا احساس کنم در این دهه از عمرم یک کاری برای سرزمینم و مردم انجام دادم. حاکمیت و استارتاپ‌ها کم با هم صحبت می‌کنند و شناخت کمی از هم دارند و این باعث ناشناخته بودن دو طرف برای هم شده و حتی یک جاهایی ترس ایجاد کرده است. این حرف در کلام بزرگان دینی هم مطرح هست که مردم دشمن چیزی هستند که نسبت به آن جهل دارند و من فکر می‌کنم همین گفت‌وگوها باعث می‌شود سوءتفاهم‌ها و ابهامات حل بشود و ممکن است بتوان با آنها اتفاق بزرگی را رقم زد.»
او با طرح این سوال که چرا این اتفاق بزرگ و مهم است، ادامه داد: «در دنیا افراد در استارتاپ‌های مراحل اولیه سرمایه‌گذاری می‌کنند به این امید که فردا گوگل یا اپل و شرکت‌های بزرگ می‌آیند و آنها را می‌‌خرند. شرکت‌های بزرگ ما نتوانستند این مرحله از سرمایه‌گذاری را انجام بدهند. وقتی شرکت‌های اول وارد بورس می‌شوند، در واقع همان تمثیلی است که در ابتدا هم به آن اشاره کردم، ماهی‌های آزاد بالغ اقیانوس که بالای رودخانه برمی‌گردند و تخم‌گذاری می‌کنند تا نسل بعدی ماهی‌های آزاد متولد شوند. پس اگر می‌خواهیم به این اکوسیستم کمک بکنیم و بیشتر از این از منطقه عقب نمانیم و اگر می‌خواهیم برای نسل آینده دوباره امید بیافرینیم باید کمک کنیم که این ماهی‌های آزاد کار خود را انجام دهند و میلیون‌ها آدم را امیدوار کنند که اکوسیستم دیجیتال کشور زنده و پویاست و برای مردم ایران ارزش‌آفرینی می‌کند. ما همه تلاشمان را می‌کنیم که این اتفاق در ۱۴۰۳ رخ دهد.»
نسخه کامل این ارایه را از اینجا دریافت کنید.
